Meedogenloze aarde

Zondagochtend luister ik vaak naar Vroege Vogels tijdens het maken van het ontbijt, vooral omdat er prachtige muziek te horen is. Maar de ‘fenolijn’, bedoeld voor luisteraars om waarnemingen door te geven over jaarlijks terugkerende natuurverschijnselen, is ronduit irritant: „Zaterdag rond half vijf waren we in de tuin aan het werk en de eerste kraanvogels kwamen weer over richting het zuiden. Geweldig!”, meldt Cecile uit Mechelen. En: „Vanochtend deed ik een rondje in de tuin en toen zag ik tot mijn grote vreugde dat de rozemarijn weer in bloei staat. Ook het knoopkruid bloeit nog. En ik zag in de tuin ook nog een grasklokje”, vertelt Charlotte uit Zwolle.

Zo maakt het radioprogramma glashelder waarom de strijd tegen de klimaatcrisis tot mislukken gedoemd is: we beschouwen de natuur als iets ‘teers’. In Vroege Vogels wordt de natuur neergezet als een lieflijke maar kwetsbare oude dame die ons mededogen moet oproepen. Bezorgde opa’s en oma’s verenigd in Grootouders voor het Klimaat roepen met zachte proteststem op tot bescherming van vroege vogels en zeldzame laatbloeiers. Natura is vrouwelijk, de natuur feminien, en dat is een zwaktebod, volgens de Denker der Nederlanden, David van Reybrouck, in navolging van (wetenschaps)filosoof Bruno Latour.

De metafoor van een vrouwelijke, kwetsbare natuur is een onderschatting van de meedogenloze oerkracht van ‘Moeder Aarde’. De natuur vernietigt voortdurend haar eigen kinderen en kleinkinderen door ze tot een harde onderlinge strijd om schaarse hulpbronnen en maximalisatie van reproductie te dwingen. De mens is geen dader, geen geweldenaar die de natuur dreigt te vernietigen, maar het weerloze slachtoffer ervan. De wrede natuur moet niet beschermd worden maar met kracht bestreden.

Hoogste tijd om de mens tot een exotische beschermde soort uit te roepen als we niet willen dat die nog in deze eeuw uitgestorven raakt. Het recente rapport van de Lancet Countdown on Health and Climate Change schatte de gemiddelde jaarlijkse hittegerelateerde sterfte wereldwijd op meer dan een half miljoen. Rook van bosbranden geeft wereldwijd ongeveer 154.000 sterfgevallen. In het jaar 2022 waren naar schatting meer dan 2,5 miljoen doden het gevolg van luchtvervuiling buitenshuis, veroorzaakt door fossiele brandstoffen opgestookt door kortzichtige bondgenoten van de dodelijke natuur.

Een bende malariamuggen, elk maar een paar millimeter groot, pleegt meer dan een half miljoen moorden per jaar, vooral onder jonge kinderen en oudere mensen. Zoals alle bovengenoemde massamoorden gebeurt dat niet toevallig vooral in de armere gebieden op de wereldbol. De malariamug heeft geen lieftallig uiterlijk, maar een angstaanjagende tronie die bij haar (sic) moordlust past. Haar electronenmicroscopische foto is een imposant beeldmerk voor een nieuwe aanpak van een nefaste natuur die we moeten framen als spijkerhard en genadeloos.

Een dergelijk frame zal brede lagen van de bevolking louter en alleen al uit lijfsbehoud mobiliseren voor een krijgshaftige strijd tegen een gemeenschappelijke vijand en tegen haar collaborateurs, de fossiele asfaltridders. Die strijd wordt niet gewonnen in onderhandelingen met de natuur als notabene gelijkwaardige partner zoals Latour wil en helaas al evenmin in de tuinen van bevoorrechte zestigers onder de banier van natuurbescherming.

Bron data is het free open access artikel onder deze link:

https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(25)01919-1/fulltext