Klimaatstress: vechten, vluchten of verbinden?
Het klimaat is geen storm die vanzelf overwaait. Het raakt ons allemaal. Maar hoe we ermee omgaan, verschilt enorm. Voor de één is het een abstract probleem voor later, voor de ander een dagelijkse bron van angst. Pas als een ramp ons direct treft, dringt de ernst vaak door.
We reageren zoals mensen altijd reageren bij gevaar: vechten, vluchten of bevriezen. Drie oeroude strategieën. Drie manieren om vol te houden en de realiteit te vermijden.
Vluchten
Vluchters sluiten hun ogen. Ze vermijden slecht nieuws en zoeken houvast in dingen waar wél controle over is: “Ik kan het toch niet (ver)helpen.” Bingewatchen van Netflix-series, feesten op festivals, eindeloze online consumptie, fixatie op schoonheidsidealen. Alles om de werkelijkheid even niet te voelen. Desnoods met z’n allen naar Mars, dat sust het geweten.
Vechten
De vechters trekken ten strijde. Letterlijk door openbare ruimten te bestormen of zich vast te plakken op de snelweg. Online, waar zwart-witdenkers elkaar in algoritmes vinden en elkaar bestoken met felle posts. Het geeft houvast, een gevoel van actie: “Aan mij zal het niet liggen.” Maar echte verbinding blijft uit. Op wereldschaal zien we hetzelfde patroon: strijd om grond en grondstoffen, oorlogen en onderdrukking. Alsof vechten ons een zorgeloze toekomst brengt.
Bevriezen
De derde groep raakt verlamd. Angst en somberte nemen de overhand. De stroom aan slecht nieuws, de felle reacties van vechters en de leegte van vluchtgedrag maken machteloos. De wachtlijsten in de ziekenhuizen en de GGZ puilen uit.
Wat kan psychologie doen?
Psychologie maakt deze patronen zichtbaar. Vluchten, vechten en bevriezen zijn begrijpelijk, maar houden ons weg van echte zelfzorg. En zonder goede zelfzorg, geen goede zorg voor onze planeet. Pas wanneer we deze mechanismen herkennen en bespreekbaar maken, ontstaat ruimte om iets anders te doen.
Goed voor onszelf zorgen is het fundament voor de toekomst. Wie goed voor zichzelf zorgt, neemt verantwoordelijkheid en stelt prioriteiten die standhouden en waar op gestuurd wordt. Dat betekent vanzelf ook beter zorgen voor kinderen, voor anderen en voor de aarde. Handelen vanuit innerlijke overtuiging, in plaats vanuit angst.
Deze invalshoek biedt hoop en verbinding. Ze brengt nuance, leidt tot gematigd en afgewogen gedrag, en biedt begrip in plaats van oordeel. Niet langer doen alsof er simpele oplossingen zijn, maar erkennen dat het ingewikkeld is. Keuzes transparant maken, mét hun plussen en minnen. En leren kwetsbaar te durven zijn. Juist dáárin schuilt kracht.
De vraag is of we nú bereid zijn onze patronen onder ogen te zien – en nieuwe te leren. Kunnen politiek, media en wetenschap daarin rolmodellen zijn? Weg met respectloze omgang, snel scorende agendapunten, sensatiezoekende artikelen of interviews en vluchtige onderzoeken. Want moraliseren en scrollen brengen ons dichterbij de onvermijdelijke uitputting van de aarde dan we beseffen.