Morele emoties en het klimaat

Aandacht voor klimaatverandering wordt vaak als een links onderwerp beschouwd, maar het zou juist door het hele politieke spectrum als acuut vraagstuk moeten worden gezien. De impact van klimaatverandering is oneerlijk verdeeld en leidt nu al tot ellende voor de meest kwetsbare mensen, wat ook tot migratie leidt. In die zin raakt klimaatverandering aan thema’s van alle politieke stromingen en zou het in ieders belang moeten zijn om klimaatverandering tegen te gaan. Maar in plaats van overgaan tot de urgent nodige actie is het thema gepolariseerd, wordt klimaatactie continu vertraagd, en dragen nieuwe technologische ontwikkelingen zoals AI bij aan een nog groter energiegebruik.

Klimaatverandering noopt ons tot herbezinning op onze kernwaarden. De dominante westerse benaderingen in de ethiek, economie en politiek zijn antropocentrisch. Een antropocentrische benadering is niet waardeneutraal, maar neemt een expliciet ethisch standpunt in. In antropocentrische benaderingen worden effecten op dieren en de natuur hooguit in aanmerking genomen voor zover ze een bedreiging vormen voor menselijk welzijn. Niet-westerse en ecologische ethische benaderingen laten daarentegen zien dat mensen niet los kunnen worden gezien van andere delen van de natuur. Klimaatverandering maakt dit indringend duidelijk: het is een bedreiging voor dieren, natuur en mensen.

Morele emoties kunnen een cruciale rol spelen in deze inzichten. Emotionele ervaringen met de natuur en dieren kunnen ons helpen gevoeliger te zijn voor hun intrinsieke waarde. Er is echter een grote cognitieve dissonantie in de manier waarop de meeste mensen met dieren omgaan. Hoewel we over het algemeen veel geven om huisdieren en zogenaamde ‘charismatische dieren’ zoals panda’s en olifanten, eet de meerderheid van de mensen dieren. Dit ondanks het feit dat studies aantonen dat bijvoorbeeld varkens net zo slim zijn als honden, en dat dieren een breed scala aan emoties kunnen ervaren, zoals zorg, jaloezie, angst, enz. Verder draagt de vleesindustrie in grote mate bij aan CO2-uitstoot en klimaatverandering.

We moeten onze emoties verbreden naar andere levende wezens en de natuur. Dit kan een ander licht werpen op onze verantwoordelijkheid om klimaatverandering tegen te gaan. We hebben in zeer korte tijd al veel soorten op de planeet uitgeroeid, en we stellen de nog bestaande delen van de natuur en dieren en mensen bloot aan zeer acute risico’s. Morele emoties zoals zorg en verantwoordelijkheidsgevoel kunnen onze ogen openen en ons oproepen tot ander gedrag en herziening van onze waarden en socio-economische systemen. Zo kunnen we nog net op tijd zijn om klimaatverandering tegen te gaan en de aarde leefbaar te maken voor iedereen.