Praten of vertrekken?

Voice of exit? Je stem gebruiken of weglopen? Het zijn de twee verschillende strategieën die socioloog Albert O. Hirschman beschreef in zijn klassieker ‘Exit, Voice, and Loyalty’ uit 1970. En hoewel ik in het persoonlijk leven geen wegloper meen te zijn, wantrouwde ik altijd hevig de bankiers en beleggers die mij voorspiegelden dat zij precies dezelfde duurzame verlangens koesteren als ik. De hoge duurzame lat zoals ik die nu al ruim 10 jaar aan de financiële sector voorleg. Zoals aan de Nederlandse banken uit dit kleine landje, die desondanks behoren tot de wereldtop, of het nu gaat om het financieren van de grootste olie- en gasbedrijven, of de meest bedenkelijke kappers van het regenwoud, van Brazilië tot Congo en Indonesië. En aan de pensioenfondsen, ook al behorende tot de grootste beleggers wereldwijd en als zodanig eigenaar van menig olie- en gasbedrijf.

‘Bla, bla, bla’, vatte Greta Thunberg op de zoveelste klimaattop de inbreng van de deelnemers samen. Datzelfde dacht ik over hun engagement met bedrijven waar pensioenbestuurders en hun uitvoerders mij vol trots van verhaalden. Hoe zij met brieven en telefoontjes Australische mijnbouwgiganten op het rechte pad probeerden te krijgen – gesprekken waarover vanwege hun vertrouwelijke karakter weinig tot niets over naar buiten werd gebracht; gesprekken die ook weinig tot niets opleverden, zo leerde het onderzoek hiernaar.

Ik zag de voorliefde voor ‘voice’ van beleggers dan ook vooral als een welkom excuus om niet al te hard te hoeven werken en vooral: om te kunnen blijven beleggen in prettig winstgevende ondernemingen met een ‘ethisch vlekje’.

Toch hoeven deze gesprekken niet zinloos te zijn, zo leerde een groeiende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek. Want met de aandacht voor duurzaamheid in de financiële sector leerden we ook steeds meer over de manier waarop engagement wel degelijk het verschil kan maken.

Daarvoor zijn wel een paar harde voorwaarden aan te wijzen. Zoals dat je het engagement met zoveel mogelijk partijen tegelijk voert. Samen sta je sterk. En dat het doel van het engagement helder is, en ook gecommuniceerd wordt, inclusief een tijdspad, oftewel: SMART (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, and Time-Bound). En met het mes op tafel: als niet bijtijds wordt voldaan aan de eisen, dan is het exit.

De doorbraak van het engagement kwam in 2021. Dat was het jaar van de doorbraak voor de aandeelhoudersresolutie van Follow This. Deze kleine grassroots NGO roept oliebedrijven op om zich om te vormen tot groene energieleveranciers, en wel in een tempo dat overeenkomt met wat nodig is om de klimaatdoelstelling van Parijs te halen. Niet alleen verdubbelde in 2021 wederom de steun voor echte vergroening onder aandeelhouders bij Shell, tot 30%, in de VS werd bij kleinere oliemaatschappijen zelfs een meerderheid behaald.

Het was ook al lang niet meer enkel Follow This die met resoluties kwam. Wereldwijd hebben zich 700 aandeelhouders met een gecombineerd vermogen van 68 biljoen (ja, dat is 68 keer 1000 miljard!) dollar verenigd onder de vlag van Climate Action 100+. Deze aandeelhouders richten zich op de meer dan 100 grootste vervuilers van deze wereld. Ze eisen dat deze transparant worden over hun uitstoot en doelen gaan stellen om deze terug te brengen, ‘in lijn met Parijs’. Steeds meer bedrijven moesten toen wel. Het meest spectaculair in 2021 was de coup die een klein hedge fund, genaamd Engine No1, pleegde bij de Amerikaanse gigant Exxon. In het bestuur werden drie nieuwe, groene bestuursleden benoemd.

Allemaal belangrijke stappen vooruit, maar zeker geen eindstations. Dat bleek ook wel het afgelopen aandeelhoudersseizoen. Niet alleen hadden de oliebedrijven hun lobby flink opgevoerd, ook was de energiecrisis uitgebroken na de Russische invasie. Grote Amerikaanse beleggers steunden de klimaatresoluties niet meer, overigens mede namens de Nederlands pensioenfondsen wiens geld zij beheren. Maar ook: sommigen van de pensioenfondsen die de resoluties als eerste steunden hadden inmiddels hun aandelen verkocht. Na het Pensioenfonds voor de Horeca en het Pensioenfonds voor de Metaal en Techniek, het derde fond van Nederland, kondigde dit jaar ook ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland, aan uit de fossiele bedrijven te stappen. Exit dus, net nu ik een beetje in voice begin te geloven.