Hoe sterk is onze democratie? Wat er nu op het wereldtoneel gebeurt, is daarvoor bepalend, betoogt Pieter de Wilde, hoogleraar Europese Politiek & Maatschappij aan de Rijksuniversiteit Groningen. Binnen Europa zoeken partijen op dit moment in razend tempo naar hun visie op de verdedigbaarheid van hun land, een thema dat er tot nu toe amper toe deed. Mondiale veranderingen gaan bestaande politieke tegenstellingen veranderen, ook in Den Haag.
De verschuiving van de mondiale machtsbalans zet nieuwe thema’s op de politieke agenda, stelt Pieter de Wilde, die hier onderzoek naar doet. Daarbij ontstaat ook een nieuwe politieke scheidslijn. In de jaren negentig verschoof de politieke strijd van welvaartsverdeling naar identiteit. Kosmopolieten steunden open grenzen en internationale samenwerking, nationalisten riepen om “eigen volk eerst”, “grenzen dicht” en minder EU. ‘Over identiteit valt niet te onderhandelen’, aldus De Wilde. ‘Dat verhardt de strijd.’ Die polarisatie tast ook het democratische spel aan: verkiezingen worden niet meer gezien als een sportwedstrijd waarbij je ook kunt verliezen, maar als een strijd op leven en dood. ‘Verliezen is dan geen optie meer en dat ondermijnt de democratische rechtsstaat’, waarschuwt hij.
Ook in Nederland ziet De Wilde dit gevaar. De samenleving raakt steeds verder verdeeld: stemmers op PVV, Forum voor Democratie en SP keren zich tegen globalisering en Europese integratie, terwijl partijen als D66 en GroenLinks deze juist omarmen. De scheidslijn loopt ook tussen praktisch en theoretisch opgeleiden. (…) In Brussel groeit het besef dat Europa zichzelf moet beschermen. Het buitenlandbeleid richt zich nu minder op ontwikkeling en mensenrechten, en meer op bescherming tegen China, Rusland en de VS. ‘Er ontstaat een nieuw politiek verhaal: de EU als beschermer van eigen industrie, veiligheid, voedsel- en energievoorziening. Alle lidstaten beseffen: dit kunnen we niet alleen. Het nieuwe veiligheidsverhaal maakt oude politieke tegenstellingen minder relevant.’
Lees het hele verhaal op de site van de RUG.
