Sustainable hedonism
Hoe we omgaan met de opwarming van de aarde lijkt sterk op hoe de mensheid in de regel grote maatschappelijke problemen aanpakt. Grofweg zijn er drie strategieën: het ontkennen van het probleem, consuminderen of ons eruit innoveren. De eerste laat ik hier buiten beschouwing, omdat ik geen voorstander ben van riskante chemische experimenten met onze atmosfeer. Blijven over minderen en innoveren, en ik ben er steeds meer van overtuigd dat het vooral die laatste route wordt.
Al decennia klinkt de oproep om minder te vliegen, vlees te eten, spullen te kopen en energie te gebruiken. Degrowth mag aantrekkelijk lijken voor beleidsmakers en activisten, maar kent geen historisch succes, behalve wanneer minder product meer kwaliteit oplevert. Ik ben zelf fors gaan consuminderen op het gebied van encyclopedieën, cd’s en fotorolletjes. Pogingen om consumptie grootschalig te beperken met blijvend verlies aan comfort stranden op dezelfde realiteit: sinds onze oorsprong willen mensen vooruit, niet terug. Dat zit diep in ons reptielenbrein.
Techniek daarentegen hééft een trackrecord. Dankzij innovatie leven we schoner, gezonder en comfortabeler dan ooit, ondanks groei van bevolking en economie. Lucht en water zijn in veel delen van de wereld schoner dan vijftig jaar geleden, terwijl productie en consumptie stegen. Toch gaat die vooruitgang vaak ten koste van planetaire grenzen. Daarom is ingrijpen nodig, niet om vooruitgang te stoppen maar om die binnen de grenzen van onze leefomgeving te houden.
Ik noem het ‘sustainable hedonism’: het blijven najagen van een goed leven, maar dan volledig duurzaam. Niet door verlangens te temperen, maar door ze mogelijk te maken zonder schade aan de planeet. Wie denkt dat de mens minder gaat reizen, onderschat onze biologie. Wie denkt dat daarvoor fossiele brandstoffen nodig zijn, onderschat de technologie. Wie denkt dat de mens minder vlees of zuivel zal consumeren, onderschat de biologie. Wie denkt dat daar levende dieren voor nodig zijn, onderschat de technologie.
Om de opwarming te stoppen of terug te draaien, zijn nog veel bouwstenen nodig: goedkopere en schaalbare hernieuwbare energie, directe CO₂-afvang, kweekvlees en precisiefermentatie, biologisch afbreekbare materialen en synthetische biologie. Dat vraagt om wetenschappelijke doorbraken en forse opschaling, versneld door respectievelijk kunstmatige intelligentie en een eerlijke CO₂-prijs. Maar voor de mensheid die jaarlijks 100 miljoen auto’s, anderhalf miljard smartphones en twee miljard ton staal kan produceren, is dat verre van onhaalbaar.
Het is de enige realistische weg. De sombere waarheid is dat de mens zich waarschijnlijk eerder bewust laat uitsterven dan wezenlijk zal consuminderen. Het blijft dus kiezen tussen innovatie of een doemscenario. De vraag die rest: zijn we op tijd?