Meebewegen naar een toekomst die we wél willen

In 2024 kwam de wereldwijde temperatuurstijging voor het eerst boven de grens van 1,5 graden.[1] De doelen van Parijs raken uit zicht, en ons klimaat verandert sneller dan verwacht.[2] Ons hieraan aanpassen wordt steeds belangrijker. Daar was en is Nederland goed in. Maar we zullen meer moeten doen dan enkel vechten tegen het water met dijken, pompen en stuwen. In plaats van steeds harder weg te rennen van een toekomst die we niet willen, moeten we het roer omgooien en werken aan een toekomst die we wél willen.

Het klimaat wordt grilliger: extreme hitte, droogte en neerslag komen vaker voor, soms ook tegelijkertijd. Denk aan de ‘monsterbui’ die in 2021 leidde tot de overstromingen in Duitsland, België en Limburg. Of de droogte dit voorjaar, die ertoe leidde dat boeren water per vrachtwagen moesten laten komen.[3] Het zijn dit soort weersextremen die sommige experts doen verzuchten dat het klimaat zich sneller lijkt te ontwikkelen dan dat wij kunnen reageren.[4]

Er lijkt sprake van het ‘Rode Koningin’-effect, naar het verhaal van Lewis Carroll.[5] Alice en de koningin rennen de longen uit hun lijf, maar blijven tegelijkertijd op dezelfde plek: ‘It takes all the running you can do, to keep in the same place’. In een steeds grilliger wordend klimaat kan de overheid ons niet altijd en overal meer beschermen.[6] Vanuit de waterschappen klinkt de boodschap dat de grenzen van watermanagement en techniek zijn bereikt.[7] Bovendien wordt adaptatie, ons aanpassen aan klimaatverandering, steeds meer een sociaal vraagstuk.[8] Niet iedereen heeft hetzelfde vermogen om zich op extreem weer voor te bereiden, of daarvan te herstellen.

In de brugklas kreeg ik van mijn vader het boek Toekomstbeelden[9], van de tweelingbroers Robbert en Rudolf Das. Met gedetailleerde tekeningen in vogelperspectief gaven de broers hun oplossingen voor de toekomst. Veel ideeën zijn inmiddels gedateerd, maar wat bleef hangen was het optimisme. De ondertitel van het boek was niet voor niets ‘een nieuwe Gouden Eeuw voor de Lage Landen’. Het boek uit 1999 was hoopvol, de toekomst wenkte. Hoe zou de wereld eruit kunnen zien? Die vraag lijkt nu verder weg dan ooit, het lijkt vooral te gaan om het voorkomen van een toekomst die we niet willen.

Nederland was en is een internationaal gidsland waar het gaat om de strijd tegen het water. Onze regering positioneert Nederland nog altijd als center of excellence, en probeert internationaal het verdienvermogen van de Nederlandse watersector te vergroten.[10] Maar hoe lang blijft vechten tegen het water de beste strategie? De vraag is of Nederland internationaal voor de klas kan blijven staan, of dat het tijd wordt in de schoolbanken aan te schuiven. Er is genoeg te leren.

Zo nam in Parijs nam burgemeester Anne Hidalgo drastische maatregelen om te stad voor te bereiden op toekomstige hitte. Tienduizenden bomen werden gepland, parkeerplekken en verkeersaders werden getransformeerd tot groen en wandelgebied, en op veel plekken in de stad werden auto’s geweerd.[11]

Of neem Singapore. Daar is ruimte net als in Nederland een schaars goed en wordt regenwater op maar liefst twee derde van het landoppervlak opgevangen.[12] De stadstaat streeft er in het licht van watertekorten naar om de helft van al het afvalwater te recyclen.

In Nieuw-Zeeland werd veel ervaring opgedaan met nadenken over meebewegen. Er is een voorstel van de Expert Working Group on Managed Retreat voor – in het Maori – ‘te hekenga rauora’, ofwel ‘terugtrekking met positieve resultaten’.[13] Een voorstel voor een proactieve overheid, inclusief wetten, institutionalisering en financiering, en met foresight capacity voor langetermijnplanning. Daarbij is er veel aandacht voor sociale en culturele aspecten, zoals voor kwetsbare Maori.

Meebewegen met het klimaat kan veel moois brengen. Nederland heeft de kennis, kunde en middelen om ook hierin een gidsland te worden. Laten we, in plaats van hard weg te blijven rennen van de toekomst die we niet willen, de toekomst juist aangrijpen om ons land mooier en leefbaarder te maken.

[1] KNMI (2025)
[2] KNMI (2021); KNMI (2025); IPCC (2021) B1.3
[3] Wisse (2025)
[4] Boogaard (2023)
[5] Carroll (1871)
[6] WKR (2025)
[7] Sylvester (2025)
[8] WRR (2025); SCP (2025)
[9] Das (1999)
[10] Ministerie van Financiën (2025)
[11] Bouma (2025)
[12] Adema (2025)
[13] Expert Working Group on Managed Retreat (2023)