Het Romeinse Klimaatoptimum en de Laat-Romeinse IJstijd

Klimaatverandering is van alle tijden. En deze veranderingen hebben altijd grote gevolgen gehad voor de mens.  Zo worden de opkomst en bloei van het Romeinse Rijk bijvoorbeeld gekoppeld aan een periode van relatief warm en nat weer (het Romeinse Klimaatoptimum). De neergang van het westelijke deel van het rijk in de eeuwen daarna viel juist in een koelere en drogere periode (de Laat-Romeinse IJstijd).

De Romeinen hadden een grote impact op het milieu. Misschien wel het meest indrukwekkend is de luchtvervuiling die werd veroorzaakt door grootschalige mijnbouw op het Iberische schiereiland.  Het lood dat deze industrie in de atmosfeer uitstootte kan nog altijd gemeten worden in de diepe ijslagen op Groenland. Bovendien deden Romeinen niet aan milieubeleid (of klimaatactivisme). Toch was de totale uitstoot in verhouding met vandaag nog relatief gering en werden de eerdergenoemde klimaatveranderingen dan ook waarschijnlijk niet door de mens veroorzaakt.

Wat kunnen wij dan leren van de klimaatveranderingen in de Romeinse tijd? De les ligt op een systemisch niveau. Menselijke samenlevingen zijn onlosmakelijk verbonden met de ecologische systemen waarin ze functioneren. Druk op het ene systeem leidt onvermijdelijk tot veranderingen in het andere. Vaak zijn deze veranderingen klein en spreken we van aanpassingsvermogen. Maar soms, als de druk te groot wordt, is de verandering transformatief.

Een treffend voorbeeld is de impact van de Laat-Romeinse IJstijd. Deze veranderde weersomstandigheden leidden tot hongersnoden, massamigraties en epidemieën van nieuwe ziekteverwekkers (pokken en pest). Zo droegen veranderingen in het ecologisch systeem (het klimaat) bij aan de transformatie van het menselijk systeem (de gewelddadige ondergang van het West-Romeinse Rijk).

Onze tijd wordt ook gekenmerkt door klimaatverandering. Migratie en epidemieën door nieuwe ziekteverwekkers (corona) zijn ook ons niet onbekend. Maar er is één fundamenteel verschil. Wij kunnen ingrijpen. Wij kunnen de druk op het ecologische systeem verlichten. Met de bloedige ondergang van het West-Romeinse Rijk in het achterhoofd, zou klimaat voor ieder weldenkend mens de hoogste politieke prioriteit moeten hebben.