Spring er af voordat de wal het schip keert

We weten wat er aan de hand is.

We weten wat er moet gebeuren.

We zouden het best kunnen.

Maar we doen het niet.

Klimaatopwarming lijkt een probleem te zijn waar onze inventiviteit, ons samenwerkingsvermogen en al ons technologisch en wetenschappelijk vernuft tekortschiet. Er ontbreekt een cruciale schakel tussen onze kennis en onze daden. Tussen het langetermijnbelang van het land en de kortetermijnacties van de regering.

Het is blijkbaar moeilijk om iets dat enorm belangrijk is, ook belangrijk te maken.

Wat mist is onstoffelijk. Dat is een geloof, een gevoel, een wil om te doen wat nodig is. De cijfers zijn er, de emoties ontbreken, de daadkracht blijft uit. Hoe komt dat? Welnu: klimaatverandering maakt ons niet bang. Ons menselijk systeem slaat niet aan bij gevaar dat we niet zien, dat geen gezicht heeft, dat niet brult of rookt of gromt of stinkt. Daarom is klimaatverandering geen gespreksonderwerp, geen defensie-industrie, geen voorpaginanieuws, geen live-stream, geen verkiezingsitem. Het is er, het gebeurt en we staan als toeschouwers aan de zijlijn van een traag maar intens verdrietig schouwspel van stervend koraalrif, ecologische verstoring en mislukkende oogsten.

Toch zijn er twee dingen die we wél kunnen. En daarmee zouden we de tijd van klimaatverandering en ecologische instorting wel degelijk het hoofd kunnen bieden. Het zijn twee kwaliteiten die wij hebben als mens, die zelfs centraal staan bij wie wij zijn: zorgzaamheid en sociaal verband.

Wij willen graag zorgen. Het is een diepe behoefte waarmee we onze verbinding met anderen tonen en versterken. En wij scheppen sociale verbanden waarbinnen de rollen, verhoudingen en samenwerkingen in een groep vorm krijgen en een geheel vormen. Dit zijn onze superkrachten waarmee wij, mensen, ons als zwakke, kwetsbare wezens toch aardig handhaven op aarde.

In de huidige samenleving wordt deze kracht echter niet aangesproken. We zien onszelf als consumenten, als individuen, en lopen, in alle vrijheid, achter een idee van succes, voorspoed en geluk aan. Dat idee wordt ons, als een wortel aan een hengeltje, voorgehouden door partijen die ons vooral steeds harder willen laten werken en consumeren, en ons geen tijd gunnen om stil te staan en de vraag te stellen: wat is écht belangrijk?

Als we uit onze machteloze consumentenrol kunnen stappen en onze menselijke kracht kunnen tonen in een gemeenschap, kunnen we niet alleen meer en meer leren zorgen voor elkaar, maar ook stap voor stap de cirkel van zorgzaamheid uitbreiden met de plek, de dieren en al het andere leven dat ons omringt. Zo kunnen we verantwoording nemen over iets dat niet abstract is, maar tastbaar en nabij. We gaan weer leven in verbinding. We zullen dan ontdekken hoe we afhankelijk kunnen zijn van elkaar, hoe relaties ons leven gezond maken en wij onze invloed, aandacht en zorg kunnen richten op de plekken die we bewonen en doorgeven aan een volgende generatie.

Klimaatverandering zal het leven, de ecologische en economische structuren van de maatschappij ernstig verstoren. Machtige industrieën, politieke spelletjes en fossiele staatsbedrijven voeren ons naar de hitte en droogte van de hel. Maar de wal zal dit gedoemde schip keren, en dat zal gepaard gaan met chaos, geweld en instortende oude machtsstructuren. We kunnen dit schip niet remmen en deze koers niet zomaar veranderen, daarom is het zaak om nu van dat schip af te springen. Niet als individuele drenkelingen, maar met kleinere bootjes van gemeenschappen die weten hoe samenwerking, zorgzaamheid en afhankelijkheid ons veerkrachtig en inventief maken. Zo kunnen we navigeren door een stormachtige tijd die ons zal vragen het leven zelf te omarmen.