Klimaatopwarming is geen crisis
Volgens Wikipedia beschrijft de term ‘klimaatcrisis’ de ecologische, politieke en maatschappelijke gevolgen van de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde[1]. Hoe meer het klimaat opwarmt, hoe bewuster de term wordt ingezet—in plaats van neutralere woorden—om de ernst en de urgentie van het fenomeen te benadrukken.
Toch wekt het woord crisis de indruk van een tijdelijke noodsituatie waarna alles weer normaal wordt. Die tijdelijkheid is misleidend: klimaatverandering heeft geen duidelijk eindpunt. Onze ervaring met badkuipen volstaat om dat te begrijpen.
Het klimaat als een badkuip
De uitstoot van broeikasgassen stroomt de atmosfeer in als water uit een kraan. Bossen en oceanen vormen de afvoer. Omdat die slechts ongeveer de helft van onze jaarlijkse uitstoot opnemen, stijgt het waterpeil in de badkuip—de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer. Het verschil tussen de huidige en de pre-industriële concentratie broeikasgassen bepaalt hoeveel het klimaat opwarmt.
Maar als we spreken van een klimaatcrisis: wanneer is die dan voorbij? Is het bij net zero, wanneer er evenveel water wegloopt als erbij komt? Dan stabiliseert het waterpeil — het stijgt niet verder, maar het daalt ook niet. De temperatuur blijft dus min of meer gelijk. Maar beschouwen we dat als ‘opgelost’, ongeacht hoe hoog het water al staat? Een stabiel waterpeil bij twee, drie of vier graden opwarming betekent immers een heel andere wereld.
Of bedoelen we dat de klimaatverandering ‘opgelost’ is wanneer het peil weer zo laag is als vóór de industriële revolutie? Dat kan nog wel even duren. De opwarming die hoort bij onze uitstoot wordt pas na tien tot dertig jaar volledig voelbaar. Zelfs nadat we net zero bereiken, stijgt de temperatuur dus nog even door voordat ze haar hoogtepunt — peak warming — bereikt. Pas daarna, als er meer water uit het bad loopt dan erin komt, kan het peil langzaam dalen. Hoe snel dit zou gaan is onzeker. Alleen de meest optimistische scenario’s—met onmiddellijke, ongeziene emissiereducties—laten het waterpeil, en dus de temperatuur, nog voor 2100 dalen tot ongeveer 1,5 °C. Een terugkeer naar een pre-industrieel peil ligt ver voorbij die horizon.
Leven met een ander klimaat
Klimaatverandering is geen tijdelijke crisis, maar een langdurige transformatie — een geofysisch experiment op het niveau van de planeet. De steekproef is één. We voeren een experiment uit dat we niet meer kunnen vermijden en niet meer kunnen herhalen, maar waarvan we de uitkomst nog wél kunnen sturen.
Stap één is beter begrijpen hoe en waar we afhankelijk zijn van klimaatstabiliteit, en die afhankelijkheden tijdig herdenken. De langdurige stabiliteit waarin onze beschaving zich heeft ontwikkeld, heeft ons niet voorbereid om dit te zien of te begrijpen — ze heeft ons er juist blind voor gemaakt. Veel sectoren zijn echter gebouwd op de veronderstelling van een stabiel klimaat: landbouw op voorspelbare seizoenen, bouw en infrastructuur op vaste normen, verzekeringen op bekende risico’s.
Stap twee is herdenken hoe we beter kunnen omgaan met nieuwigheid en onzekerheid. Wat kunnen we leren van eerdere crisissen zoals COVID-19 — hoe kunnen we sneller, slimmer, rechtvaardiger reageren? Hoe kunnen we mensen en organisaties trainen om te anticiperen op het onbekende via scenarioplanning en oefening die verbeeldingskracht koppelt aan voorbereiding? En hoe behouden we onze veerkracht? Niet elke schok hoeft te worden gladgestreken. Wie alle reserves inzet om het oude ‘normaal’ te bewaren, verliest de kracht om de volgende schok op te vangen. Echte veerkracht vraagt om ruimte—in ons systeem én in ons denken—om langdurige verandering te dragen.
Stap nul blijft natuurlijk mitigatie: de kraan zo snel mogelijk dichtdraaien. Hoe minder water er in het bad stroomt, hoe minder aanpassing nodig zal zijn, en hoe sneller stabiliteit in zicht komt. De uitdaging is om die urgentie voelbaar te houden—niet als paniek, maar als volgehouden inspanning. Beter begrijpen welke aanpassingen nodig zullen zijn als we dat niet doen, is daarvoor een goede motivatie.