Een omgekeerde wereld

In mijn droom bestaat er ‘een omgekeerde wereld’. In die wereld is het cooler om zo lang mogelijk met ons mobieltje te doen dan de laatste versie van de iPhone te hebben; vinden we het normaler dat we zwerfafval opruimen dan dat we afval op straat en in de natuur achterlaten; denken we in verbinding en stoppen daar onze energie in, in plaats van bij te dragen aan tweespalt, ruzie en oorlog; bouwen we samen aan het spreiden van een groene vlek van mensen die de wereld beter willen maken; gunnen we elkaar het licht in de ogen ook als we het niet met elkaar eens zijn; infecteren we elkaar met dit droomvirus.

In die droomwereld wuiven we het generatiedenken vrolijk weg en nemen we samen de verantwoordelijkheid om te stoppen met het (online) overconsumeren, voedsel als afval te gebruiken, elkaar op de socials anoniem te pesten en het opslaan van zinloze selfies en andere data op laptops en mobiele telefoons. In die wereld lopen we gewoon om de hoek naar de winkel om inkopen te doen, in plaats van het op de drempel te laten brengen met alle onnodige CO2-uitstoot en verpakkingsafval tot gevolg. In die wereld realiseren we ons dat die hippe Tesla en Fatbike een batterij hebben die niet goed voor mens en milieu is door de manier waarop deze gemaakt en afgebroken wordt.

Deze wereld hoeft niet ver van de werkelijkheid te liggen als we in het nemen van beslissingen ons laten leiden door de vraag of ze een positieve of negatieve impact hebben op de samenleving. Dat geldt voor overheid, organisaties en op individueel niveau. Dus de niet ophoudende verslaving aan waterflesjes, voedselverspilling, produceren van vapers: het kan allemaal anders als de positieve impact de meetlat wordt. En als die een keer niet positief uitvalt, dan kunnen we uitleggen waarom dit zo is. Er zal altijd sprake blijven van botsende belangen zoals bijvoorbeeld zoveel mogelijk lokaal voedsel produceren versus het belang voor de minst ontwikkelde landen om voedsel te exporteren en toegang te hebben tot voor hun belangrijke afzetmarkten in de Westerse wereld. Ooit hebben we hen namelijk in onze globaliseringsdrang en zoektocht naar goedkope producten en arbeid afhankelijk gemaakt van wereldwijde waardeketens. Daar nu het kleed onderuit trekken, leidt tot een armoedeval en het terugdraaien van broodnodige economische en sociale ontwikkeling in vooral de landen onderaan de waardeketens. Keuzes, keuzes, keuzes.

In de afgelopen jaren heeft een grote verschuiving van verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven plaatsgevonden van geen schade brengen aan de omgeving naar een positieve impact op de samenleving hebben. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven die goed voor ogen hebben hoe zij op deze manier relevant kunnen blijven in de toekomst, de grootste innovatiekracht hebben en ook financiële uitblinkers zijn. Het één hoeft dus niet ten koste van het ander te gaan. Bij slimme bedrijven gaat het nastreven van positieve impact op de samenleving gepaard met financiële gezondheid. Zij steken ook andere partners in hun ecosysteem aan. Een mooi recent voorbeeld is de CEO van Apple, Tim Cook, die bij het Nederlandse bedrijf NXP, gespecialiseerd in het maken van chips, in Eindhoven is langsgegaan onder andere om uit te leggen dat het bedrijf vanaf 2030 producten volledig CO2-neutraal wil maken. De bedoeling is dat NXP als belangrijke partner in het ecosysteem gaat bijdragen aan het zo klein mogelijk maken van de impact van Appleproducten op het milieu.

En als ik dan even verder mag dromen, is mijn onderzoek naar duurzame waardeketens en goed functionerende ecosystemen overbodig en achterhaald. Het langetermijnbelang van de samenleving wint het dan van de korte-termijn financiële groeidoelstellingen, simpelweg doordat bedrijven slim genoeg zijn om positieve impact op samenleving te combineren met financiële gezondheid – niet omdat regelgeving ze ertoe dwingt maar omdat ze van zichzelf slim en wijs genoeg zijn. Maar ook omdat de overheid consequenter is in het maken van keuzes met positieve impact bijvoorbeeld in de rol als aanbesteder van duurzame producten en diensten op alle niveaus. En niet onbelangrijk omdat burgers in hun rol als consumenten met hun portemonnee stemmen door simpelweg hun individuele meetlat van positieve impact te leggen tegen de producten en diensten die ze aanschaffen of lenen. Mijn droom is dat in deze omgekeerde wereld ik op zoek moet naar een nieuw onderzoeksgebied, een nieuw wetenschappelijk vergezicht. Ik zal mij als wetenschapper opnieuw moeten uitvinden, op zoek naar een nieuw geluid.