“Spaarzaamheid is een belangrijk doel in de wetenschap: je wilt zo veel mogelijk verklaren met zo weinig mogelijk aannames. Dat komt voort uit de kennistheorie van de filosoof Ockham, en dat wordt vaak beschreven aan de hand van een ‘scheermes’-metafoor: het wegscheren van alle onnodige ingewikkeldheden om bij de eenvoudigste verklaring uit te komen.
In maatschappelijke analyses worden vaak termen gebruikt die veel verwarring oproepen en mede daardoor sterk gekleurd kunnen worden door allerlei voorkeuren, vooral politieke voorkeuren. Neem de term populisme. Dit woord is nu zo sterk verbonden met onderbuik en domheid dat de verklarende werking heel sterk wordt verminderd. Zelfs de term fascisme wordt op een mistige manier gebruikt. Dit alles is ernstig omdat duidelijkheid in woord en daad een hoofdzaak is, vooral in tijden van crises.
Bij het begrijpen van menselijk gedrag komt een scheermes ook als geroepen. Het zou goed zijn als mensen in eenvoud meer nadenken over de context (of de situatie) en de persoon. Het zou goed zijn als mensen in eenvoud meer nadenken over andere belangen dan het eigenbelang. Simpelheid vraagt om maximale duidelijkheid. En simpelheid betekent niet dat je maar één aanname aanhangt, zoals “iedereen is uit op eigenbelang” of “gedrag wordt louter bepaald door persoonlijkheid” maar dat je heel spaarzaam omgaat met aanvullende uitgangspunten (het volgende wikkel).”
Dit is de bijdrage van Paul van Lange aan de paradoxenreeks.
