Omarm de ineenstorting
Klimaatverandering is geen ramp die ons overkomt — het is de ultieme kans om te breken met het zelfvernietigingssysteem dat de westerse wereld de afgelopen eeuwen heeft opgebouwd. Een systeem dat begon met het loskoppelen van mens en natuur in de Verlichting, en het bouwen van institutionele hiërarchieën waarin macht en kapitaal zich concentreren. Met kolonisatie, overheersing en uitbuiting zijn structuren gecreëerd die ongelijkheid, uitsluiting en ecologische vernietiging in stand houden.
Zoals Amitav Ghosh in De vloek van de nootmuskaat beschrijft, is deze maatschappelijke ordening geworteld in een wereldbeeld waarin de aarde slechts grondstof is — zonder intrinsieke waarde. Het recht van de sterkste is hier het recht van degene die kan meten, beheersen en controleren. Alles in de wereld om ons heen wordt gereduceerd tot een voorraad grondstoffen die in geld kan worden omgezet, onder controle van een selecte elite die alles neemt zonder te geven.
Met de komst van fossiele brandstoffen werd dit systeem exponentieel versneld. Energie uit geconcentreerde voorraden, in handen van weinigen, werd de motor van staten, economieën en financiële markten. Het financiële systeem raakte verslaafd aan fossiele winstmarges, en economische groei werd afhankelijk van eindeloze extractie. Zoals vele beschavingen voor ons, ondermijnen we hiermee de ecologische basis van ons bestaan — maar dit keer op mondiale schaal. Wetenschappers slaan alarm: massaal soortenverlies, onbetaalbare klimaatschade, een golf van rampen die nog maar net is begonnen.
De cruciale vraag is: blijven we vechten om dit stervende systeem te behouden, of grijpen we het momentum voor een volgende sociale evolutiesprong? De ineenstorting van de fossiele natiestaat en het roofkapitalisme is onvermijdelijk, uiteindelijk wordt het ecologisch of sociaal draagvlak te ver uitgehold. Overleven kan alleen door terug te keren naar een manier van leven die in harmonie is met onze leefomgeving. Inheemse volken weten dit al millennia; denkers als Lovelock, Meadows en Schumacher hebben het ons voorgehouden.
Maar voor het eerst hebben we meer dan enkel ideeën of historische voorbeelden om ons een echt duurzame toekomst op wereldschaal voor te stellen: we hebben de technologie (decentrale energie, duurzame mobiliteit, wereldwijde communicatie), de modellen (regeneratieve landbouw, sociaal ondernemerschap, collectief eigendom) én het momentum. Klimaatverandering zal doorgaan — maar elk nieuw schokmoment kan de ruimte openen voor een radicale omslag.
De keuze is helder: stoppen met lapwerk aan een systeem dat ons naar de afgrond trekt, en alles inzetten op het bouwen van een natuurpositieve samenleving. Niet morgen, maar nu.