Plankton in de Zuidelijke Oceaan

Recente IPCC-rapporten over de snelle opwarming van de aarde maken duidelijk dat we de doelstellingen van Parijs niet zullen halen in 2100. Naast het feit dat onze klimaatplannen veel ambitieuzer zouden moeten zijn waardoor de uitstoot van CO₂ sneller zal verminderen, is er een duidelijke noodzaak om ook CO₂ uit de atmosfeer te verwijderen. Dit is een nog grotere uitdaging omdat er weinig pasklare oplossingen beschikbaar zijn. De wetenschap heeft reeds enkele technologische methodes onderzocht, maar die kunnen slechts kleinere hoeveelheden CO₂ verwijderen en gaan meestal ook gepaard met een relatief groot energieverbruik. De natuurlijke methodes zoals bebossing, uitbreiding van het plantenbestand of stimulering van de planktongroei in de oceanen kunnen wel veel grotere hoeveelheden CO₂ uit de atmosfeer verwijderen. Maar omdat bossen en planten – laat ons ze de groene ruimte noemen – land innemen dat ook voor voedselproductie kan gebruikt worden, ontstaat daardoor een conflictmodel. Het gevolg is dat een uitbreiding van de groene ruimte altijd beperkt zal zijn.

Een veel groter potentieel om CO₂ uit de lucht te halen wordt geboden door de oceanen. Oceanen vormen niet alleen het grootste CO₂-reservoir op aarde maar zij halen ook de grootste hoeveelheid van de totale menselijke CO₂ uitstoot uit de lucht. Plantaardig plankton of fytoplankton functioneert daarbij als de longen van de oceaan. Via fotosynthese zet het zonlicht en CO₂ om in zuurstof en organisch materiaal, waarbij tegelijkertijd de hoeveelheid CO₂ in de lucht vermindert. Daardoor is het een belangrijke natuurlijke bondgenoot in de strijd tegen klimaatopwarming, maar die bondgenoot kan nog veel efficiënter gemaakt worden. Omdat we weten dat micro-voedingsstoffen de planktongroei beperken in de Zuidelijke Oceaan, wordt daar veel onderzoek naar verricht. Ook wij hebben als onderzoeksgroep van de VUB (Brussel) onderzocht welke micro-voedingsstoffen er precies de groei en samenstelling van het plankton in de Zuidelijke Oceaan beheersen en controleren, met het doel om een veel beter inzicht in het functioneren en de duurzaamheid van dat ecosysteem te verkrijgen. Dit onderzoek leidde tot een model¹ dat ons zegt wáár, wanneer en in welke hoeveelheden we bepaalde voedingsstoffen in de oceaan moeten brengen om de planktongroei optimaal te verhogen zonder nadelige effecten voor het ecosysteem. Theoretische schattingen van de bijkomende hoeveelheden CO₂ die uit de atmosfeer zouden kunnen worden verwijderd, schommelen rond de 100 megaton, wat overeenstemt met de hoeveelheid CO₂ die België jaarlijks uitstoot. Meer onderzoek is echter vereist om op pilootschaal onze voorspellingen te toetsen.

1.Willy Baeyens, Yue Gao, David J. Janssen, Andrew R. Bowie, Chunyang Zhou, Gaojing Fan. Prevalence of multi-micronutrient limitation of phytoplankton growth in the Southern Ocean, One Earth (2025), https://doi.org/10.1016/j.oneear.2025.101354.