Een paradigmaverschuiving naar spirituele ecologie

Mijn droomidee is dat we in het dagelijkse leven rekening houden met het welzijn van andere wezens – tijdens sociale, individuele en economische activiteiten. Ik daag ons uit om af te stappen van ons antropocentrisch denken, waarin we de mens bovenaan plaatsen en de natuur als een stemloze, inerte, onbeduidende ander, waarin de aarde gereduceerd wordt tot een machine, een grondstof die gewonnen moet worden ten bate van de mensheid. Ecofeminist Val Plumwood daagde de mensheid uit tot een open en grondige herbezinning, waarbij we onze fundamentele eurocentrische verhalen en aannames in twijfel trekken. Die verhalen en aannames zijn gebaseerd op een hiërarchisch, dualistisch denken dat de overheersing van de aarde rechtvaardigt en ecologische schade veroorzaakt^1,2.

Het is niet verwonderlijk dat we ons op de rand van een ongekende milieu- en ecologische catastrofe bevinden. Onze huidige acties bedreigen het bestaan van het leven, inclusief het menselijk leven. Een van onze meest urgente problemen is de huidige snelheid van het uitsterven van soorten, die momenteel naar schatting 877 keer hoger ligt dan de natuurlijke snelheid, gemeten voor het ontstaan van de mensheid. Mensen maken deel uit van de biosfeer en we hebben de biosfeer nodig om te overleven. Terwijl planten of vele andere soorten zouden kunnen overleven of zelfs gedijen zonder mensen, zouden mensen niet kunnen overleven als we een aanzienlijk deel van de biodiversiteit op onze planeet zouden verliezen³. We vernietigen dus juist de omstandigheden waardoor onze soort kon ontstaan en floreren op deze planeet.

Waarom willen we dan ons eigen voortbestaan per se in gevaar brengen? Daar is één verklaring voor – onze huidige paradigma’s en benaderingen om de milieucrisis aan te pakken schieten vooral tekort door onze kijk op de natuur: een hulpbron die door de mens kan worden geëxploiteerd⁴. Moderne westerse culturen zijn gebaseerd op verhalen dat we los staan van de natuur en de grenzen ervan te slim af kunnen zijn⁵.

Soefi-geleerde Llewellyn Vaughan-Lee schrijft: “De wereld is geen probleem dat opgelost moet worden; ze is een levend wezen waartoe we behoren”. Veel ecologen en spirituele leiders, zoals Val Plumwood, Arne Ness, Joanna Macy, Paus Franciscus, Thomas Berry, Satish Kumar, Leslie Sponsel, Mary Evelyn Tucker en Lynn White Jr, stellen dat we een ander paradigma nodig hebben om onze milieucrisis op te lossen^4,6,7.

 Veel inheemse culturen beschouwen de planeet Aarde als een heilig levend wezen en de mens als onderdeel van een onderling verbonden geheel, waarbij wij voor Moeder Aarde zorgen en zij op haar beurt voor ons. Dit paradigma wordt Spirituele Ecologie genoemd. Het is een manier om naar de wereld te kijken, waarbij de wereld een levend wezen is waar we deel van uitmaken en waar we diep mee verbonden zijn⁶. Het biedt een brug tussen wetenschap en spiritualiteit⁸. Durand (2017) biedt een raamwerk voor spirituele ecologie en noemt het een raamwerk van ‘organische eenheid’ dat uit twee aspecten bestaat, namelijk ten eerste dat het Leven heilig is en de fysieke belichaming van geest is, en ten tweede, in navolging van de Gaiahypothese van James Lovelock – dat al het leven onderling verbonden is met elkaar en met natuurlijke en kosmische processen. De Gaia-hypothese van James Lovelock stelt dat de aarde één levend en zelfregulerend systeem is en dat ze de voorwaarden in stand houdt die nodig zijn om te overleven. Op dezelfde manier benadrukt Deep Ecology, een filosofische ideologie, dat de hele biotische gemeenschap met elkaar verbonden is en een groter geheel vormt dat intrinsieke waarde heeft, ongeacht het nut voor menselijke doeleinden^8. Al deze theorieën hebben met elkaar gemeen dat we een deel van de biosfeer zijn en ervan afhankelijk zijn voor onze fysieke overleving en voor ons spiritueel welzijn. Dit wordt ook gedeeld door verschillende religies, culturen en ideologieën, zoals het heidendom, totemisme, shintoïsme, boeddhisme, de antroposofie, neo-animisme, eco-paganisme, ecofeminisme, ecopsychologie en ecosomatiek. Hier wordt de overkoepelende term Spirituele Ecologie, zoals verklaard door Leslie Sponsel en Llewellyn Vaughan-Lee, gebruikt om deze talloze overtuigingen te integreren.

Ik laat u achter met een paar vragen: als we de aarde als heilig zouden beschouwen, zouden we dan nog steeds nadenken over geo-engineering? Als we onszelf zien als deel van de aarde en ingebed in de aarde, zouden we dan niet al onze middelen en onze knapste koppen wijden aan het herstellen van de milieuschade die we hebben veroorzaakt, in plaats van geld uit te geven aan halfbakken fantasieën over het koloniseren van andere planeten zoals Mars? Als we planten niet langer als passieve wezens zien, als handelswaar waar we aan kunnen sleutelen, zouden we dan niet ons voedsel anders verbouwen?  Hoe zouden we ons land – onze parken, bossen en gazons – ‘beheren’ als we niet alleen rekening hielden met onze eigen menselijke belangen, maar ook met het welzijn van insecten? Hoe zouden we onze steden delen met andere wezens en bloeiende stedelijke ruimten creëren voor meer dan menselijke wezens om samen te komen? Hoe kunnen we in spirituele en ecologische harmonie leven met moeder aarde?

Bibliografie

1. Plumwood, V. Feminism and the mastery of nature. Ideals and Ideologies: A Reader (1993).
2. Plumwood, V. Nature in the active voice. in The Handbook of Contemporary Animism (ed. Harvey, G.) (Routledge, 2013). doi:10.4324/9781315728964
3. Wilson, E. O. Half-Earth Our Planet’s Fight for Life. (Ww Norton & Co, 2017).
4. Sponsel, L. Spiritual Ecology: A Quiet Revolution. (Abc-Clio, 2012).
5. Klein, N. This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate . (Simon + Schuster Inc., 2015).
6. Vaughan-Lee, L. Spiritual Ecology The cry of the Earth. (2013).
7. Bird-Rose, D. Val Plumwood’s Philosophical Animism: Attentive Interactions in the Sentient World. Environ. Humanit. 3, 93–109 (2013).
8. Durand, K. A Spiritual Framework Of Organic Oneness: The Eco-Theological Shift Towards A Collective Ecological Consciousness. (Florida Atlantic University, 2017).