Vakantie van jezelf

Jaren geleden werd ik eens gevraagd naar mijn dromen en nachtmerries in verband met neurotechnologie. De ontwikkelingen in Brain-Computer Interfacing (BCI) gaan hard. Hersenactiviteit kan steeds nauwkeuriger worden gemeten en steeds beter worden gedecodeerd. De ontwikkeling van Artificiële Intelligentie (AI), en dan met name op het gebied van Deep Learning, zorgt ervoor dat de complexe data die door hersenmetingen geproduceerd wordt, kan worden geïnterpreteerd in termen van gedachten en emoties. De term ‘hersenlezen’ wordt ook wel gebruikt: door het meten van activiteit in het brein, en het gebruik van AI, kunnen we zicht krijgen op de mentale processen en toestanden van een persoon. Door een link te leggen van brein naar computer wordt het, simpel gezegd, in toenemende mate mogelijk om te ‘zien’ (nou ja, geïnformeerd ‘raden’ is voorlopig nog een nauwkeuriger woord) wat er in iemand omgaat. Net zo is het mogelijk om vanuit de computer het brein te stimuleren. Via ingebrachte elektroden kan het brein gestimuleerd worden zodat iemands gedrag of cognitie verandert (bijvoorbeeld bij de ziekte van Parkinson, epilepsie, suïcidale depressie, obsessief-compulsief gedrag). Verleden jaar heb ik daarom over neurorechten geschreven. Moeten mensen het recht hebben op deze technologie, of juist (ook) het recht om ervan gevrijwaard te blijven?

Door de vraag van dit jaar naar mijn droom kwam de herinnering aan die eerdere vraag terug, en daarbij kreeg ik opeens een associatie met een heel oud liedje (en ondanks alle neurotechnologie: we hebben nog steeds geen idee hoe nu juist deze associaties tot stand komen, zo hard gaat de vooruitgang nu ook weer niet). Het liedje is van een Australische band, Crowded House, en stamt uit de jaren 80 van de vorige eeuw. Het heet “Weather with you” (https://www.youtube.com/watch?v=ag8XcMG1EX4). Het refrein luidt: “Everywhere you go, always take the weather with you”. Het is aanstekelijk, nodigt uit tot meezingen, en de tekst klopt als een bus natuurlijk. Waarheen je ook gaat, hoever je vakantie je ook brengt, aan het weer valt niet te ontsnappen. Maar op de herinnering aan dat liedje volgde nog een associatie, even onverklaarbaar als de eerste. Nog fundamenteler dan het weer ben je zelf. Wherever you go, there you are. Waarheen je ook gaat, daar ben je. Je neemt altijd jezelf mee, onontkoombaar. En toen kwam ik weer terug bij de neurotechnologie. Heel misschien, ooit, maakt neurotechnologie het voor ons mogelijk om onszelf zodanig te meten en te stimuleren dat we (tijdelijk desgewenst) iemand anders kunnen zijn. Neurotechnologie maakt een vakantie van jezelf mogelijk. Ik zie de slogans van de mentale vakantiebureaus al voor me: “Nu in de aanbieding: twee weken megalomanie in Madagascar”, “Haal het beste uit jezelf: 5 dagen creatief in Kroatië”, of “Goed hoeft niet duur te zijn: Een weekendje narcisme in Nederland”. Een mens kan vreemde associaties hebben. En ik weet niet of zo’n vakantie van jezelf nu een droom of juist een nachtmerrie voor me is.