Hoog tijd voor een ander perspectief
Voor wie naar de materie kijkt met een sociologische bril, hoeft de geringe effectiviteit van klimaatbeleid eigenlijk geen verrassing te zijn. De klimaatproblematiek is een schoolvoorbeeld van een probleem van collectieve actie. Dit soort problemen ontstaat als keuzes die op individueel niveau rationeel zijn, op macroniveau irrationeel uitpakken, of zelfs desastreus. Zo kan het voor individuele mensen heel rationeel zijn om in de winter verse aardbeien te willen eten, terwijl het kweken van die dingen in de winter een enorme energiebelasting vereist en het voor de mensheid-als-geheel waarschijnlijk beter is als we allemaal ingemaakte peren bij ons kersttoetje serveren. De schaal van het macroprobleem helpt natuurlijk niet mee: de nettobijdrage van individuen op een verbetering van het klimaat is minuscuul, zo niet verwaarloosbaar. Immers, als de VS zich terugtrekken uit het klimaatverdrag, waarom zou Nederland zichzelf dan economisch in de vingers snijden? En waarom zou ik in ’s hemelsnaam met Kerst niet mijn ijscoupe garneren met een aardbei?
Het is voor individuen, bedrijven en landen vaak irrationeel om keuzes te maken die goed zijn voor het klimaat. Geen wonder dus dat het beleid zo weinig effectief is. Het goede nieuws is evenwel dat we vrij goed weten hoe we collectieve actieproblemen het beste op kunnen lossen. Dat is níet door mensen met prikkels te bewegen tot andere keuzes, maar vooral door hun keuzes te beperken tot minder schadelijke mogelijkheden. Je kunt mensen ontmoedigen om in de winter aardbeien op tafel zetten door ze te belasten. Effectiever is het om er met beleid voor te zorgen dat de zomerkoninkjes in de winter überhaupt niet in de winkelschappen komen. Wat niet gekocht kan worden, kan ook niet vervuilen.
Lees het complete antwoord van hoogleraar sociologieMark Levels hier, naast alle andere 140 antwoorden.
