Solidariteit
Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker te maken met extreme weersomstandigheden. Langdurige droogte bedreigt oogsten, plotselinge neerslag kan steden onder water zetten, en hittegolven zorgen voor levensgevaarlijke situaties. Hoewel we allemaal geconfronteerd worden met deze gevaarlijke consequenties, zijn de effecten van klimaatverandering niet gelijk verdeeld.
Want bepaalde groepen in de samenleving lopen grotere risico’s en worden stelselmatig zwaarder geraakt door rampen. Wie weinig inkomen heeft zal meer lijden onder klimaatverandering dan relatief welvarende inwoners. Vrouwen worden vaker slachtoffer van extreme weerssituaties dan mannen. En wie te maken heeft met discriminatie kan zich minder goed voorbereiden op nieuwe dreigingen. Deze groepen zijn daarmee kwetsbaarder voor de impact van een veranderend klimaat.
Klimaatverandering zal dan ook de diepgewortelde ongelijkheden in onze maatschappij verder uitvergroten. Daarmee is het niet enkel een natuurlijk fenomeen, maar vooral ook een politieke kwestie. Als we onze maatschappij effectief willen voorbereiden op een veranderend klimaat moet solidariteit de leidraad zijn in onze besluitvorming. Alleen op die manier kunnen we het aantal slachtoffers en de maatschappelijke consequenties beperken.
Dat betekent investeren in de weerbaarheid van de groepen die het meest kwetsbaar zijn. En dat kan op allerlei manieren. Op een fundamenteel niveau is het zinvol om de kloof tussen rijk en arm te verkleinen en (institutionele) discriminatie actief te bestrijden. Op die manier kunnen veel meer mensen zich voorbereiden op de nieuwe realiteit. In meer directe zin kunnen de risico’s van kwetsbare groepen beter in kaart worden gebracht, zodat meer preventieve maatregelen kunnen worden genomen om de nadelige effecten van klimaatverandering te reduceren. Ook is het raadzaam om sociale netwerken op lokaal niveau te versterken: de meeste mensen worden voor en tijdens een ramp geholpen door hun buren of kennissen uit de buurt. Daarvoor is het wel nodig dat mensen elkaar kennen, zich met elkaar verbonden voelen en naar elkaar omkijken.
Het gaat echter niet alleen over een eerlijke verdeling van de risico’s, kosten en gevolgen van klimaatverandering. Het gaat ook om procedurele rechtvaardigheid: wie geraakt wordt door bestuurlijke en beleidskeuzes moet de kans krijgen om mee te praten en beslissen. Dat is een belangrijk principe omdat het een erkenning is van volwaardig burgerschap, maar onderzoek naar rampen laat ook zien dat dit doorgaans tot meer gedragen besluiten leidt en daarmee tot meer succesvolle interventies.
Effectieve omgang met klimaatverandering vraagt om solidariteit en begint bij een gevoel van wederzijdse morele verantwoordelijkheid, sterke sociale verbinding en duurzame structurele transformatie.