Survival of the fittest

Onze samenleving is constant in beweging. Een blik op de afgelopen honderden jaren laat een opeenvolging van verschillende uitvindingen zien, die onze wereld meerdere malen op z’n kop hebben gezet. Deze ontwikkelingen hebben ons in eerste instantie veel welvaart gebracht. Kijk naar de landbouwsector. Door de komst van machines, het ontwikkelen van resistentere gewassen, en het toepassen van irrigatie en meststof, zijn er veel hongersnoden wereldwijd voorkomen. Maar de afgelopen decennia zijn we in een soort ontwikkelingsversnelling geraakt. En dit heeft een keerzijde. We voelen in dit huidige digitale tijdperk de afstand tussen onze natuurlijke omgeving en tussen groepen mensen steeds meer groeien. Urgente problemen, zoals de klimaatcrisis, worden niet meer ingezet om aangepakt te worden, maar om mensen te verdelen. En dat terwijl de kracht van de mens juist ligt in ons ongekend sterke vermogen om samen te werken. ‘Survival of the fittest’ wordt in de volksmond vaak verkeerd vertaald naar: ‘het recht van de sterkste’. Wat biologen hier eigenlijk met het woord ‘fit’ bedoelde, is ‘most fit to adapt’. Met andere woorden: de soort die zich het beste kan aanpassen aan zijn omgeving heeft de grootste kans van overleven.

Wij hebben bewezen ons als soort goed te kunnen aanpassen en zelfs te innoveren, door onze grootste kracht in te zetten. Nu zal onze omgeving sterk blijven veranderen door het veranderende klimaat, met een versnelling die we niet eerder hebben meegemaakt. De landbouwsector zal moeten leren omgaan met de veranderingen in de seizoenen, met lange periodes van droogte afwisselend met extreme regenbuien. Hiervoor hebben we kennis en praktijkervaring nodig vanuit de boeren, onderzoek vanuit de academische wereld, en de middelen en organisatie vanuit de politiek. En vooral een sterke samenwerking tussen alle betrokken partijen.

De klimaatcrisis is een humanitaire crisis, en zal ons allemaal raken. En ja, zoals de natuur het voorschrijft, zullen de meest kwetsbare en minst voorbereidde groepen het hardst geraakt worden. Tegelijkertijd weten we dat we zelf de oorzaak zijn van het probleem, maar ook mogelijk de oplossing. De boodschap vanuit de wetenschap is duidelijk: elke fractie van een graad opwarming die we kunnen voorkomen maakt een verschil. Maar dit vergt van ons een flexibele, veerkrachtige houding. We staan dus voor een nieuwe uitdaging en moeten nu bewust de richting bepalen waar we als samenleving heen willen groeien. Hopelijk een richting met meer ruimte voor de natuur en minder druk op beschikbare grondstoffen. Dit zal van ons creativiteit, innovatie en samenwerking eisen. En daarin liggen ontelbare mogelijkheden.