In een wereld die hunkert naar helderheid en eenduidigheid, vormen paradoxen een vreemdsoortige luxe: ze lijken ons op het verkeerde been te zetten, maar geven juist richting aan ons denken. Ze zijn geen obstakels, maar openingen. Geen fouten in het systeem, maar signalen dat we een grens naderen – van kennis, van taal, van logica. En juist daar, op die rand, begint het denken.
Deze reeks nodigt je uit in het gezelschap van mensen en hun favoriete paradoxen. Soms speels, soms verontrustend, altijd vruchtbaar. De rijkdom van ideeën schuilt vaak in hun tegenspraak.
Waarom is het najagen van geluk soms de snelste weg naar ongeluk? Hoe kan vrijheid leiden tot onderdrukking? En hoe is het mogelijk dat je niet kunt beloven dat je niets belooft? Deze vragen zijn geen curiositeiten, maar vensters op de complexiteit van ons bestaan.
Voor een inleiding in de paradox is Wikipedia – zoals altijd – een goed begin. Logische paradoxen, stijlfiguren, pragmatische paradoxen. Voor Aristoteles waren paradoxen een gevaar voor de logica, een weeffout in de rede. Bertrand Russell groef zich diep in in de paradox van de verzamelingen die zichzelf wel of niet kunnen bevatten. Mulisch leefde van de paradox: “Ik ben niet alleen de schrijver van dit boek, ik ben het boek.”
Te midden van alle ellende en problemen in de wereld dient de paradox ook als spiegel van het menselijk tekort, of als oproep tot verzet. Bij Camus verzet de rebel zich tegen de wereld zoals ze is – maar juist door dat verzet bevestigt hij dat er waarden zijn die verdedigd moeten worden.
“Er valt me iets in, mijn lijfparadox: ‘Volg dit advies niet op'”
Abram de Swaan
Dit is een leugen
Max Welling
Ps: het is een zelfde soort paradox , Gödel-stijl. Het is echter een echte tegenstelling die niet op te lossen is. Een paradox is een schijnbare tegenstelling dus wellicht toch net iets anders. Zoiets als: de kat is levend en dood.
De enige gehoorzaamheid die telt, is ongehoorzaamheid aan het kwaad
‘Een Arendtiaanse paradox’.
Begrijp een kunstmatig brein als een menselijk brein begrepen kan worden
Max Louwerse
Loslaten geeft houvast
Cathy Macharis
In de complexiteit van transities merk ik dat hoe meer ik controle probeer te houden, hoe meer ik vastloop. Pas als ik durf los te laten — verwachtingen, zekerheden, uitkomsten — ontstaat er echt iets nieuws. Alles wat ik loslaat, transformeert.
Weet wat je niet weet
Peter van Bergeijk
We koesteren als mensheid een mate van vooruitgangsgeloof, maar kiezen, steunen en accepteren voortdurend leiders, die de samenleving in haar achteruit zetten
Ton Wilthage
-
Over wat vooruitgang is, op korte en lange termijn, hoeft niet altijd overeenstemming te bestaan. Mensen kunnen zich aangetrokken voelen tot een deel van de standpunten, doelen, aanpak en acties van de betreffende leider(s).
-
Mensen kunnen ook teleurgesteld zijn in eerdere leiders, ervaren misschien vooral de nadelen van wat anderen vooruitgang noemen en kiezen dan van de weeromstuit voor een andere leider
-
Veel zaken, zoals klimaat zijn ingewikkeld, hoe dan te kiezen voor welke leider?
-
Soms weet je niet of een leider de vooruitgang gaat dienen of niet. Politici zijn heel handig met campagnes, (mis)informatie en communicatie en spelen hun charisma uit. Mensen stemmen ook vanuit gevoel, sentiment en emoties en niet niet puur rationeel. Zeker in onzekere en angstige tijden.
-
Soms valt er niets te kiezen. En als de betreffende leiders al aan de macht zijn, is het in veel regimes risicovol en gevaarlijk om je nog te verzetten. En zijn ze min of meer democratisch gekozen, heb je de leiders te accepteren.
